Op de dansvloer zag ik dit weekend een zwoel dansend paar dat rechtstreeks uit de jaren tachtig was gestapt. Zij droeg een blouse met grote schoudervullingen, hij had grove krullen en droeg een zwarte skinny. Toch zagen ze er superhip-en-happening uit. Op een cover van trendy magazine BLEND staarde een model de wereld in vanuit een bleached spijkerjurkje(!). De jaren tachtig zijn terug. Ook te horen op MTV.
Retro is al twee decennia in. In de jaren negentig was er een opleving van flower power, yoga, wijde pijpen, de heupbroek en rappers met bling. Dit decennium kwam het Adidas trainingspak terug en de walkman, de grote-jaren-’60-zonnebril, de legging, de skinny jeans, de All-Stars sneakers en nu dus de schoudervulling, oh gruwel. Niet alleen is het straatbeeld al twintig jaar retro, ook in huis zijn plastic kuipstoelen, witte meubels en seventies snuisterijen terug van weg geweest.
Wat zorgt er toch voor dat oude trends steeds heropleven? Het zou kunnen zijn dat er al twintig jaar niets vernieuwends gebeurt in de modewereld, maar het is waarschijnlijker dat vernieuwingen om de een of andere reden niet meer zo snel aanslaan als trend en in het straatbeeld zichtbaar worden. Trendsetters, magazines en muziekstations spelen een spilfunctie in het overbrengen van vernieuwingen naar een groter publiek, maar uiteindelijk is het dat grote publiek zelf dat bepaalt of een trend aanslaat (en of een trendsetter trendsettend is). Het heeft dus weinig zin om de modeontwerpers of muzikanten op te roepen met iets nieuws te komen. Nee, we doen het zelf. Wat drijft ons hiertoe?
Ik denk dat het een fin-de-siècle fenomeen is. In de jaren negentig had de retrotrend het karakter van een ererondje: nog eenmaal alles langs. De retrotrend verliep toen ook meer chronologisch en vloeide minder in elkaar over dan in dit decennium, waarin een mix-up trend is ontstaan. De mix-up trend is volgens mij een uiting van fin-de-siècle-angst in dit decennium. Die angst kenmerkt zich in deze tijd door vragen als: waar gaat het heen? Hoe ziet de nieuwe eeuw er uit? Kan er nog vernieuwing zijn? Kan er nog vooruitgang zijn? Kan de (welvaarts)groei steeds maar doorgaan?
De crises in dit decennium dragen hiertoe zeker bij of maken er deel van uit: klimaatverandering, de financiële en economische crisis en nu de problemen rond de euro. Begin 20ᵉ eeuw dacht men dat de Belle Époque uitmondde in decadentie. Begin 21ᵉ eeuw is men er van overtuigd dat ons eigen ongebreideld consumeren het klimaat onherstelbaar heeft veranderd en ook het financiële systeem heeft doen wankelen. “Decadentie en verval” is een metafoor die al millennia een zelfreinigend vermogen heeft op Europese samenlevingen.
Globalisering en de opkomende economieën liggen ook ten grondslag aan de culturele nostalgie. De Westerse cultuur was lange tijd dominant en of ‘we’ deze positie kunnen behouden is niet zo zeker meer. Het besef dat China met zijn jaarlijkse groei van 10% ons nu rap nadert, begint door te dringen. Evenementen als de Olympische Spelen dragen China’s nieuwe positie uit. Het is onzeker of ons huidige welvaartsniveau- en groei stand houdt in een veranderende wereld.
Wat de oorzaken ook zijn, men vindt het verleden blijkbaar interessanter dan de toekomst.
Ik denk echter dat er meer dan genoeg reden is voor optimisme. Internet alleen al is een reden om uit te zien naar de toekomst. De ontsluiting van informatie die internet op dit moment teweeg brengt is ongeëvenaard. De geschiedenis bewijst dat vergroting van kennisdeling de vooruitgang versnelt: taal, schrift, boekdrukkunst. Onze generatie zal ontdekken hoe ingrijpend de internetrevolutie is.
Ook is het fascinerend hoe de opkomende economieën zich ontwikkelen en hoe Europa en de Verenigde Staten daar op een positieve manier op kunnen inspelen. China is immers niet alleen een concurrerende producent; rijkere Chinezen bieden ook een gigantische nieuwe afzetmarkt.
Zelfs op het gebied van het energie- en klimaatprobleem verwacht ik dat onze generatie een doorbraak zal meemaken. Er is een omslagpunt in de kosten van hernieuwbare energiebronnen versus fossiele brandstoffen. Dit omslagpunt nadert met rasse schreden. Als het omslagpunt is bereikt, is het waarschijnlijk dat er een snelle omschakeling naar hernieuwbare energiebronnen plaatsvindt, omdat dat dan simpelweg goedkoper is. Er zijn krachten die met succes elke forcering van deze doorbraak hebben kunnen tegenhouden, maar uiteindelijk lijkt het mij een onontkoombare kwestie van vraag en aanbod.
Laten we onze blik optimisch richten op de toekomst! Dan kunnen de schoudervullingen fijn in de jaren tachtig blijven.
Hoewel ik denk dat je een punt hebt, waarom teruggrijpen naar de jaren 80 die toch ook door crisissen gekenmerkt werden: enorme werkloosheid, begotingstekorten van > 10 %? Pas in de laatste twee, drie jaar van de jaren 80 ging het beter. Zou dan eerder de jaren 60 nemen, waarin optimisme hoogtij vierde (behalve dan op oorlogsgebied).
Ik denk dat er in de jaren tachtig ondanks de economische crisis toch optimisme was dat het in de toekomst BETER zou worden en dat is nu niet zo zeker meer. Het hoogtepunt lijkt naderbij te komen waarna China en andere landen het stokje van ons (de Westerse wereld) gaan overnemen. De zekerheid van groei en culturele dominantie is weggeëbt. Grenzen aan de groei worden niet alleen door concurrerende economieën gesteld, ook de natuur raakt uitgeput. We kunnen niet doorgaan op de oude voet, zoveel is nu duidelijk. De toekomst is onzeker. Maar in plaats van terugkijken zouden we ons moeten richten op die zaken die wel hoopvol zijn en vertrouwen hebben in de inventiviteit van mensen om de crises waar we in terecht zijn gekomen het hoofd te bieden.
Het is makkelijker iets ouds te nemen en te upgraden dan iets heel nieuws te verzinnen. De jaren ‘0 zijn vooralsnog geen jaren van creativiteit op het gebied van mode.
Ik heb het stuk aangepast en wat uitgebreid. Wat nou uiteindelijk de reden is van de retrotrend, weet ik ook niet precies. Daar komen we mss na nog eens twintig jaar pas echt achter. Vandaar dat ik in het huidige stuk een paar mogelijke redenen aandraag en het dan een beetje vaag in het midden hou 🙂
Tja, aan het eind van de jaren ’80 waren de Rock ‘n’ Rolljaren weer in. Jongens met spijkerbroek en vliegeniersjassen en rare danceversiers van bekende R’n’R-liedjes. Eind jaren 60 was Twiggy in, die hele korte jurkjes droeg. Die leken weer geïnspireerd op de mode van de jaren 20. Zo zie je maar weer, we blijven denk ik altijd wel teruggrijpen naar het verleden!
Kus van je zus